سخنرانیهای مذهبی، بهویژه در مناسبتهای حساس و احساسی چون شبهای محرم، باید با مسئولیتپذیری بالا، شناخت دقیق از مخاطب و رعایت مصالح جمعی ایراد شوند. اما آنچه در شب دوم محرم در یکی از مراکز مذهبی جامعه مهاجر هزاره رخ داد، نمونهای نگرانکننده از بیملاحظگی و استفاده ابزاری از تریبون مقدس عاشورا برای مقاصد سیاسی بود. سخنرانی که به زبان انگلیسی و در برابر جوانان و نوجوانان ایراد شد، با چهرهای جذاب و شیوهای حرفهای، مفاهیم تاریخی و دینی عاشورا را با تنشهای سیاسی خاورمیانه گره زد و یکی از شخصیتهای منفی واقعه کربلا را بهطور تلویحی به یکی از رهبران فعلی منطقه تشبیه کرد. این رفتار، اگرچه در ظاهر شاید تلاشی برای معناسازی معاصر از مفاهیم دینی به نظر برسد، اما در بستر جهان پر آشوب و پرتنش و وضعیت آسیبپذیر جامعه مهاجر هزاره، بسیار مسئلهساز و نگرانکننده است.
نخست باید یادآوری کرد که مجالس محرم برای جامعه هزاره تنها محل سوگواری مذهبی نیست، بلکه یکی از معدود فضاهای جمعی برای بازیابی هویت، انسجام اجتماعی و انتقال ارزشهای فرهنگی و دینی به نسلهای بعدی است. در چنین فضایی، آنچه بیش از همه باید مورد تأکید قرار گیرد، بازگویی رنجهای تاریخی خود مردم، همبستگی جمعی، و ارتقای آگاهی دینی و انسانی است، نه ورود به معادلات پیچیده سیاسی منطقهای که نه تنها سودی برای جامعه ندارد، بلکه چه بسا تبعات امنیتی، اجتماعی و حیثیتی سنگینی نیز به دنبال داشته باشد.
در شرایطی که هزاران مهاجر افغان، از جمله هزارهها، در کشورهای مختلف با تبعیض، بیثباتی حقوقی، و آسیبپذیری شدید و در بلاتکلیفی روبهرو هستند، سخنان تحریکآمیز یک سخنران میتواند بهانهای برای فشار بیشتر بر کل جامعه مهاجر فراهم کند. دولتهای میزبان ممکن است چنین اظهاراتی را موضع عمومی مهاجرین تلقی کرده و فضای زندگی را بر آنان تنگتر کنند. بنابراین، تریبونهای مذهبی نباید به ابزاری برای دخالت در سیاستهای منطقهای تبدیل شوند؛ زیرا نتایج آن نه تنها مخرب بلکه در بسیاری موارد غیرقابل جبران است.
از سوی دیگر، تجربه تاریخی جامعه هزاره در افغانستان و در مهاجرت بارها نشان داده که یکی از عوامل آسیبزا، نبود ملاحظه و تدبیر در رفتارهای عمومی است. بارها این جامعه قربانی سخنان نسنجیده و تصمیمات بیپایهای شده که از روی ناآگاهی یا هیجانزدگی اتخاذ گردیدهاند. به همین دلیل است که کمیتههای فرهنگی و برگزارکنندگان مراسم مذهبی باید در گزینش سخنرانان، دقت و حساسیت ویژهای به خرج دهند. دعوت از افرادی که یا شناختی از واقعیت زندگی مهاجرین ندارند یا حامل نگاههای سیاسی خاص و گاه وابستگیهای سیاسی دارند، میتواند به عزت و امنیت این جامعه آسیب جدی وارد کند.
افزون بر این، استفاده ابزاری از کودکان در سخنرانیهای مذهبی، آن هم در قالب پرسش و پاسخهای جهتدار با بار سیاسی، بسیار نگرانکننده و غیرقابل قبول است. بهرهبرداری از ذهنهای نوجوانان برای القای مفاهیم سیاسی، نوعی «مغزشویی» است که پیامدهای اخلاقی و انسانی سهمگینی دارد. پرورش نسلی با نگاههای تنشزا و آلوده به افراطگرایی، خیانتی آشکار به رسالت عاشورا و آینده یک ملت است.
در نهایت، خطابه دینی، بهویژه در محرم، باید الهامبخش، اخلاقگرا و آگاهیبخش باشد. خطیبان باید به عمق فاجعه کربلا، فلسفه ایثار، عدالتطلبی، مظلومیتستیزی و حقیقتگویی بپردازند، نه اینکه در دام مقایسات سیاسی و شعاری گرفتار شوند. فراموش نکنیم که هر واژهای در چنین مجالسی میتواند بر سرنوشت فردی یا جمعی تأثیرگذار باشد. سکوت فرهنگیان و روشنفکران در برابر چنین خودسریهایی، تأیید ضمنی بر خطاهاست. وظیفه همگان است که با نقد هوشمندانه، مسئولین چنین برنامههایی را پاسخگو کنند. مردمی که خود سالها در رنج آوارگی و تبعیض سوختهاند، شایستهاند تریبونهایشان صدای درد و آرمان خودشان باشد، نه ابزار بیگانگان و ماجراجویان سیاسی.
دِهمزنگ 
بیان دیدگاه