کتاب «رنج دیگری بودن» که نسخه انگلیسی آن در تاریخ ۲۵ جولای ۲۰۲۵ بهطور رسمی منتشر شد، روایتهایی تکاندهنده و انسانی از جنبش روشنایی و خشونتهای هدفمند علیه هزارهها در افغانستان است. این کتاب سهجلدی که به همت سازمان حقوق بشر و دموکراسی افغانستان (AHRDO) گردآوری و مستندسازی شده، در ۲۲۰ صفحه و با مشارکت پژوهشگران و فعالان حقوق بشر، به بیان سرنوشت قربانیان این جنبش و خانوادههای آنان پرداخته است. مجموعهای که نهتنها به حمله انتحاری ۲۳ جولای ۲۰۱۶ به تظاهرات هزارهها در کابل میپردازد، بلکه بهعنوان یک سند زنده از حذف ساختاری، رنج تاریخی و مبارزه مدنی یک قوم برای عدالت و کرامت انسانی شناخته میشود.
در جلسه رونمایی کتاب، که بهصورت آنلاین در تاریخ ۲۵ جولای برگزار شد، دکتر هلن هینشن، استاد در انیستیوت مطالعات اجتماعی دانشگاه اراسموس روتردام، کسی که مقدمهای برای کتاب نوشته، آن را در بستری فلسفی و اخلاقی تحلیل کرد. این رونمایی با تسهیلگری دکتر فرخنده اکبری از دانشگاه موناش استرالیا و سخنرانی استاد محمدجواد سلطانی همراه بود.
جزئیات کتاب و تیم تهیهکننده
عنوان کامل: رنج دیگری بودن: روایت های جنبش روشنایی در افغانستان
گردآورنده: حمید فیدل
مترجم: عزیز اسفندیاری
ویراستاران: دکتر هلن هینشن و دکتر سوفیا میلوسویچ بییلفلد
طراحی جلد: حمید فیدل
صفحهآرایی و تصویرسازی: مرتضی صالحی
ناشر: سازمان حقوق بشر و دموکراسی افغانستان
تاریخ نشر: ۲۳ جولای ۲۰۲۵
محل نشر: اوتاوا، کانادا
ساختار و محتوای کتاب
کتاب «رنج دیگری» بهعنوان یک مجموعه مستند و انسانی، با تمرکز بر روایتهای قربانیان و خانوادههای آنان، داستانهای تلخ و در عین حال مقاومتی بیپایان را بیان میکند. جلد اول کتاب تحت عنوان «برخلاف جریان: مبارزه برای برابری» به روایتهای خانوادههای قربانیان حمله دهمزنگ پرداخته و تصاویر دردناک زندگی، مرگ و تلاشهای آنان برای رسیدن به عدالت را بهطور مستند بیان میکند. در این جلد، علاوه بر روایتهای احساسی از قربانیان، انتقادات شدیدی به دولت افغانستان و رهبران قومی وارد شده که در محافظت از معترضان کوتاهی کردند و از رنج آنان بهرهبرداری سیاسی نمودند.
جلد دوم با عنوان «در جستوجوی عدالت: شهادت و خاکستر» به عمق بیشتری از زندگی فردی شهدا پرداخته و در هر فصل، روایتهایی از زندگی و مرگ آنان از زبان اعضای نزدیک خانوادهها بیان میشود. این جلد همچنین تلاش میکند تا با مقابله با فرهنگ فراموشی در افغانستان، صدای قربانیان را به گوش جهانیان برساند.
جلد سوم که بهعنوان «گواهی دادن؛ نامیدن زخمها» منتشر شده، به روایتهای بیپیرایه و در عین حال عمیق از بازماندگان میپردازد. در این جلد، با تمرکز بر تجربههای رنج، ناامیدی و مقاومت، داستانهایی انسانی از جوانانی که در انفجار دهمزنگ جان خود را از دست دادند، بیان میشود.
کتاب «رنج دیگری بودن» نه تنها یک اثر ادبی و تاریخی است بلکه بهعنوان یک سند حقوق بشری، فریادی است در برابر فراموشی و بیعدالتی. این کتاب در تلاش است تا صدای خاموش قربانیان را به یاد جهانیان بیاورد و هم چنان التیامی باشد برای رنج های بازماندگان قربانیان آن فاجعه. روایتهای تدوین شده در کتاب، انعکاسدهنده درد، مقاومت و امید در برابر بیعدالتیها است و بهعنوان گواهی از رنجهای نادیدهگرفتهشده، به حافظه جمعی افغانستان و حتی وجدان جهانی افزوده میشود.
در نهایت، «رنج دیگری بودن» نه تنها یک کتاب برای خواندن، بلکه یک تجربه عاطفی و فرهنگی است که در کنار بعد مستند سازی و یادبود، نگاهی تاریخی و انسانی به رنجهای مردم هزاره در افغانستان دارد. این کتاب همچنان در تلاش است تا نقبی به تاریخ بزند و به همگان تلنگر زند که نباید هیچگاه از حقایق تاریخی و انسانی غافل شد.
دِهمزنگ 
بیان دیدگاه