در واپسین سالهای قرن نوزدهم، افغانستان تحت فرمانروایی عبدالرحمن خان شاهد یکی از تلخترین و فاجعهبارترین رویدادهای تاریخ خود شد. هزارهها، از اقوام کهن و اصیل این سرزمین، هدف قتلعام گسترده، کوچ اجباری، تاراج داراییها و مصادره زمینهایشان قرار گرفتند. صدها هزار تن کشته، اسیر و به بردگی فروخته شدند. این رخداد، فراتر از یک رویارویی نظامی، در معیارهای امروز مصداق آشکار نسلکشی و نابودی سیستماتیک یک جامعه قومی–مذهبی است.
برای هزارهها بهویژه در میان نسلهای تبعیدی، یادآوری این فاجعه ضرورتی تاریخی و هویتی است. هرچند زندگی در مهاجرت رهایی نسبی از خشونت ساختاری افغانستان فراهم کرده، اما خطر فراموشی تاریخ و ریشهها همواره در کمین است. پاسداشت این خاطره جمعی، هم زمینه انسجام در تبعید را فراهم میآورد و هم ابزاری برای آگاهیرسانی جهانی از نقض حقوق بشر در افغانستان خواهد بود.
نسلکشی هزاره ها از زمان امیرعبدالرحمان خان آغاز شده و تا دوران اول و دوم طالبان و دوران جمهوریت (ریاست جمهوری کرزی و غنی) به اشکال مختلف ادامه داشته است که در طی ادوار مختلف زنان، کودکان و سالمندان و دانشآموزان، در هر دوره، از قربانیان اصلی این جنایتها بودند.
به همین مناسبت، یکصد و سیوسومین سالگرد آغاز نسلکشی هزارهها روز یکشنبه ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۵ در سیدنی برگزار شد. این نشست با حضور نویسندگان، پژوهشگران، شخصیتهای فرهنگی و خانوادهها، به ابتکار انجمنهای دانشجویی و مردمی جامعه هزاره برگزارگردید گردانندگی برنامه بر عهده خانم نازنین شریفی و آقای احمد جاوید بود و مراسم با تلاوت قرآن توسط قاری قادر علیزاده آغاز شد.
در آغاز، «Acknowledgement» یا ادای احترام به بومیان و جزیرهنشینان تنگه تورس صاحبان نخستین این سرزمین، توسط یکی از بومیان شروع و اجرا شد.
نجیبه وظیفهدوست، رئیس انجمن زنان هزاره استرالیا، به تداوم نسلکشی در قالب فجایعی چون قتلعام افشار و حملات بر مراکز آموزشی و درمانی اشاره کرد.
خانم لیندا وولت، نماینده اوبورن در پارلمان نیو ساوت ولز، سخنانی کوتاه درباره اهمیت یادآوری این فاجعه ایراد نمود.
دکتر داین کولمن، استاد دانشگاه غرب سیدنی و عضو شورای شهرداری کمبرلند، نسلکشی را «اوج شرارت انسانی» دانست و یادآور شد آنچه بر هزارهها در دهه ۱۸۹۰ گذشت، مصداق بارز و روشن نسل کشی است.
در ادامه، کلیپ هنری «Home» یا «خانه» ساخته طاهر خاوری پخش شد؛ اثری سرشار از رنگ و بوی وطن از دسترفته، که بازتابدهنده درد، غربت و رنجهای تاریخی هزارهها بود و تأثیر عمیقی بر حاضران گذاشت.
خانم گرایس سلطانی، مددکار اجتماعی و دانشجوی دکترا، جامعه هزاره را «حافظان خاطرات رنج و مقاومت» خواند و بر نقش آنان در ساخت آیندهای عادلانه تأکید کرد.
پروفسور ویلیام میلی، محقق و پژوهشگر در امور افغانستان و استاد در پوهنتون دفاع ملی استرالیا، به جنبههای حقوقی و تاریخی نسلکشی پرداخت و هشدار داد که نباید صرفاً به ابعاد قضایی اکتفا کرد، زیرا نسلکشی هم پدیدهای تاریخی و هم یک دستهبندی حقوقی است.
دکتر علی کریمی، پژوهشگر دانشگاه پنسلوانیا، بهصورت آنلاین از کانادا سخن گفت و از «لشکر کشتار و لشکر انکار» یاد کرد که همواره همزمان در هر نسلکشی عمل میکنند. او همچنین به اسناد تاریخی تکفیر هزارهها در دوره عبدالرحمن اشاره نمود.
آقای محمد گلزاری، پژوهشگر و نویسنده کتاب «کشتار و آزار هزارهها در دوره امیر عبدالرحمن»، با تکیه بر فرامین و اسناد تاریخی، بهطور مستند ابعاد قتلعام و فتوای تکفیر هزارهها را تشریح کرد. در پایان، نشریه «دهمزنگ» به پاس خدمات علمی او، تابلوی خوشنویسی با مضمون «در قندهار انار میخوردم، دهانم پر از خون آبایی شد» را تقدیم کرد.
این نشست نشان داد که هزارهجینوساید نهتنها یک رخداد تاریخی، بلکه زخمی باز و ماندگار است. پاسداری از خاطره آن، علاوه بر تقویت انسجام جمعی در مهاجرت، راهی برای پیگیری عدالت تاریخی و صیانت از هویت فرهنگی این قوم کهن به شمار میآید.
دِهمزنگ 
بیان دیدگاه